Veći deo post-sovjetske ere, Rusija je posmatrana kao marginalni akter u globalnoj političkoj areni i zemlja koja se, poslije decenija ideološkog konflikta, sve više približava Zapadu.
Ipak, nakon političkih potresa izazvanih izbjegličkom krizom, Brexitom i pobjedom Donalda Trampa na američkim predsjedničkim izborima, sve više se čini kao da su stvari krenule u potpuno suprotnom smijeru – politički stil koji praktikuje ruski predsjednik Vladimir Putin sve je popularniji i polako osvaja “demokratsku hemisferu”. Od Mediterana do Pacifika, Putin je idol nacionalista, autokrata i takozvanih “populista”. Rodrigo Duterte, Donald Tramp, Bepe Grilo i Marin Le Pen samo su neki od političara koji su hvalili Putinovo liderstvo. “Putin ima kultni status gdje god postoji neprijateljstvo prema Zapadu”, smatra Dimitar Behev, autor knjige o ruskom uticaju na Balkanu.
Posljednji put kada je rusija imala tako jaku ulogu u anti-establišment struji, bio je period od Boljševičke revolucije do kraja tridesetih godina. Kada je Staljin rekao da je SSSR postao “otvoreni centar globalnog revolucionarnog pokreta”, nije se radilo o propagandi. U knjizi “Moskva, četvrti Rim”, historičarka Katarina Klark iznosi tezu prema kojoj je Moskva težila da postane središte nove civilizacije koja će privući intelektualce Zapada i tako se nametnuti kao jedini legitimni pokrovitelj najvećih svjetskih umova. Danas, četvrt vijeka nakon pada Sovjetskog Saveza, Rusija opet postaje emblem, ali ovog puta nacionalističko-državnog poretka, koji neki analitičari nazivaju “Tradicionalistička internacionala”, sugerišući na svojevrstan produžetak nekadašnje Kominterne.
Dokaz da se ulog Kremlja na desničarske marginalne partije isplatio predstavlja činjenica da su ovi pokreti danas “mainstream”. Pažljivo planiranom i veoma razgranatom kampanjom na internetu i u medijima, Kremlj je uspio predstaviti svoj pogled na svijet, probleme i potencijalna rješenja. Takođe Rusija je iskoristila sve jaču reputaciju SAD kao “globalnog policajca”, kako bi se nametnula kao “globalni ljekar”. Neki smatraju da iza ofanzive Rusije na osnove zapadnih demokratskih sistema stoji strah od toga da Rusi, kao što se dogodilo u SSSR-u, budu “zavedeni” prosperitetom Zapada, zbog kojeg će postaviti pitanje na koji način se vodi država.
Foto: Nemanja Pančić, Muzej 35. obalska baterija u Sevastopolju
U međuvremenu, ruski predsjednik bio je uzdržan od podrške svojim obožavaocima, kako napolju, tako i kod kuće. Iako se predstavlja kao “najveći nacionalista u Rusiji”, Putin je svjestan da u Rusiji živi 20 miliona muslimana, kao i veliki broj drugih vjerskih i nacionalnih manjina. Zbog toga, Putinov nacionalizam nije etnički, već državni. Da se Putinova ideologija razlikuje od nacionalizma koji Kremlj promoviše i podržava na Zapadu, najbolje svjedoči žestok obračun ruskih snaga bezbjednosti sa ultranacionalističkim i ekstremnodesničarskim grupama u samoj Rusiji.
Kremlj kontrira etničkom nacionalizmu sopstvenom verzijom državnog nacionalizma, koji je zasnovan na ratnim, naučnim i političkim uspesima Ruske Federacije. Prema Putinovom mišljenju, nacija se konsoliduje oko događaja, figura i ideja, a sva tri za sada nudi isključivo Kremlj. Aneksija Krima, predstavlja jedan od najboljih primjera manifestovanja državnog nacionalizma.
Takvom politikom, Putin je uspješno podijelio nacionaliste i usmjerio njihovo nezadovoljstvo dalje od svog režima i korumpirane elite. Dok podržava nacionalizam i “podrivanje demokratije” u SAD i EU, Putin je veoma oprezan i svjestan mogućih posljedica ekstremnog nacionalizma po društvo. Za sad.
