U Americi, ali i cijelom svijetu se sve više spominju razne “vlade iz sjenke” i takozvane “duboke države” (“deep state” na engleskom), odnosno organizacije ljudi uglavnom sastavljene od uticajnih članova vladinih agencija ili vojske, za koje se vjeruje da su umiješane u tajne manipulacije ili kontrolu politike tih vlada.
Džon Dojč, nekadašnji šef CIA-e, zamjenik ministra odbrane u administraciji Bila Klintona i obavještajni savjetnik Džordža Buša, kaže da postoje mnoge grupe koje na tajne načine pokušavaju da utiču na vlade širom sveta. On je kao jedan od primjera naveo i “Crnu ruku”, tajno društvo koje je, između ostalog, stajalo iza Majskog prevrata u kojem su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga.
– Postoji mnogo historijskih primjera grupa koje operišu unutar, pored ili protiv legitimno ili nelegitimno postavljenih vlada. Možda je najozloglašeniji primer efikasne “duboke države” tajna organizacija “Crna ruka”. Predvodio ju je šef srpske obavještajne službe pukovnik Apis, a ona je isplanirala zavjeru za ubistvo austrijskog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. godine, čime je pokrenut Prvi svetski rat – rekao je Dojč za “National Interest”
On je rekao da i danas “bez sumnje” postoje slična tajna društva.
– Danas u SAD i drugdje, bez sumnje postoje grupe koje motivišu principi, zabava ili profit,zbog čega teže da tajno utiču na vladine aktivnosti. Takve grupe se služe konvencionalnim alatima kao što su lobiranje i doprinosi kampanjama i preko konvencionalnih i društvenih mreža utiču na to da se objavljuju njihove poruke – izjavio je on.
Međutim, smatra da mnogi u Americi zloupotrebljavaju izraz “duboka država”.
Wikipedia: Dragutin Dimitrijević Apis (desno)
– Glasne razmjene riječi na televizijskim programima, tvitovi iz Bijele kuće i komentari u magazinima su veoma loši stubovi za gradnju teorije o postojanju zle “duboke države”. Paranoične pristalice predsjednika Trampa govore o tome kako nova duboka država pravi organizovani otpor zaposlenih u federalnoj vladi odlučnih da podriju njegovo predsjednikovanje. Ne treba da čudi što se mnogim vladinim radnicima, najviše u civilnim agencijama, ne dopada politika predsjednika Trampa, naročito ne ona koja poziva na smanjenje budžeta. Ali, prozvati ovakav otpor organizovanim je veoma nategnuto – rekao je on.
Malo je analiza ili dokaza koji se odnose na pitanje postojanja duboke države.
– Možda je jednostavnije pitanje da li se posljednjih godina pojavilo više aktivnosti ili načina ponašanja koja se karakterišu kao da proističu iz “duboke države” i da li takvo ponašanje ugrožava nacionalnu sigurnost. Sumnjam u obje te tvrdnje.
Značajne prijetnje sa kojima se danas suočava naša nacija – Iran, Sjeverna Koreja, terorizam, konkurencija s Kinom i Rusijom – ne predstavljaju centralnu ulogu u narativu o dubokoj državi. Bavljenje navodnim novim i opasnim zavjerama američkih obaveštajnih agencija ili nezadovoljnim osobljem u federalnoj službi ili Kongresu nije smrtonosna prijetnja nacionalnoj bezbednosti ili stabilnosti (kao što je to bio pukovnik Apis 1914). Ono što je važno, jeste da prave terorističke prijetnje (posebno povećane sajbernapadima) sa kojima se nacija suočava, imaju potpuno drugačije uzroke i načine na koje se sprovode i imaju drugačije sponzorstvo – kaže Dojč.
On je zaključio da bi stanovnici Amerike trebalo više da se bave pitanjima koja direktno utiču na dobrobit zemlje: zdavstvenu zaštitu, klimatske promjene, inovaciju i realne prijetnje po nacionalnu bezbjednost.
