Kada je kineski predsjednik Si Ðinping u Smederevu, prošle godine, proglasio da je Srbija centar njene infrastrukturne inicijative “Jedan pojas, jedan put”, time je otvoreno objavio da je Kina “otvorila prodavnicu” na južnom krilu Evrope, što je može dovesti na put sudara sa projektima Evropske unije u regionu, piše NYT.
List ocjenjuje da kineska strategija, takođe, koristi problematične odnose EU sa zemljama Zapadnog Balkana koje žele da se joj se priključe, i ukazuje da – pošto se SAD povlače sa svjetske scene – Kina želi da proširi svoj uticaj pravo u srce Evrope. U tekstu se dodaje da Kinezi donose više radnih mjesta, poboljšavaju životni standard i podižu privredni rast zemlje, dok je Srbija, otvaranjem svoje ekonomije prema Kini, “cementirala podršku Pekinga pred pritiscima EU da prizna nezavisnost Kosova”.
List tvrdi da neki u Kini dovode u pitanje ekonomsku opravdanost kineskog investicionog buma, dok drugi, van Kine, strahuju da bi kineske ambicije mogle u regionu održati na vlasti autoritarne lidere, a te države ostaviti u dugovima i sa ekološki manjkavim projektima. Međutim, Sijeve riječi spasile su 5.200 radnih mjesta u Smederevu, gradu sa 100.000 stanovnika, konstatuje se u tekstu.
Radna mjesta ostala, ali prava radnika umanjena kao i sigurnosne mjere
Kineske ambicije na Balkanu stvorile su uslove za potencijalni sukob sa planovima EU, a zemlje kao što je Srbija su se našle u sredini, piše “Njujork tajms”. List prenosi izjavu Milete Grujaničića, sindikalnog lidera koji kaže da se navikao na način rada dok je Željezara bila u vlasništvu Amerikanaca, koje naziva “aristokratijom industrijskog svijeta”. On, međutim, kaže da su novi vlasnici održali obećanje o održavanju radnih mjesta, ali da su bezbjednosni standardi pali, održavanje je na minimumu, prava zaposlenih su erodirana.
“Njujork tajms” dodaje da je ambiciozni predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izabran sa proklamovanim ciljem da zemlju približi Zapadu i da je transformiše u atraktivnu destinaciju za strane investicije, nakon godina sankcija. EU je i dalje najjača sila u regionu i njeni projekti napreduju, ali stil Brisela i Pekinga ne može biti različitiji, ukazuje se u tekstu i podsjeća na evropske planove za infrastrukturno povezivanje u okviru tzv. Berlinskog procesa, kao i na regionalni samit u Trstu.
Dugotrajne evropske birokratske procedure
Ali, balkanske države se žale na dugotrajne evropske birokratske procedure da bi se dobio novac iz fondova u Briselu. U slučaju Srbije, Brisel je odredio niz pravnih, političkih i ekonomskih promjena prije nego što bi se zemlja priključila EU. “Njujork tajms” u tekstu pominje i Rusiju, za koju kaže da, kako bi držala Srbiju što je moguće dalje od Zapada, obećava oružje i energiju po nižim cijenama.
Sada se pojavljuje Kina, relativni novalija u turbulentnom regionu Balkana, nudeći gotovinu uz, kako izgleda, samo nekoliko, ali značajnih, uslova. Za Kineze je Srbija privlačna zbog visokih državnih subvencija, nižih ekoloških standarda i manjeg pritiska za transparentnost u poslovanju. Srbija, međutim, mora da prihvati kineski model razvoja pod vođstvom države, tvrdi se u tekstu.
Politika igra ulogu
“Njujork tajms” piše i da bi Srbija mogla da se nađe u dugovima, jer je većina kineskih investicija u vidu zajma, tipično na 20 do 30 godina, sa 2 do 2,5 odsto kamate. Kina ulaže novac i u susjede Srbije, izazivajući strahovanja da njena darežljivost nije vezana samo za biznis, dodaje list. “Njujork tajms” piše i da ministarka građevine Zorana Mihajlović to otvoreno i kaže, ukazujući da Peking brani srpske interese u svijetu, i hvali Kinu što ne nezavisnost Kosova.
(Global CIR/Agencije)
